Muzeum w starej prochowni, wieża widokowa na szczycie Sadowej Góry, kompleks naukowo-dydaktyczny, to niektóre z edukacyjnych przedsięwzięć i atrakcji jakie powstaną w drugiej części kamieniołomu Sadowa Góra. Koncepcję zagospodarowania tego miejsca przedstawiła w piątek, 15 grudnia 2023 r. dyrektor Agnieszka Chećko z Ośrodka Edukacji Ekologiczno – Geologicznej GEOsfera wraz z fachowcami z dziedziny geologii, nauki i architektury. O gotowości działania, wnioskach o fundusze europejskie oraz rozwoju tego kluczowego dla miasta ośrodka mówił Prezydent Miasta Jaworzna Paweł Silbert.
– Prowadzone w ostatnich dwóch latach prace w różnych obszarach badań przyrodniczych pozwoliły na przygotowanie koncepcji zagospodarowania, dotychczas nieurządzonej części kamieniołomu Sadowa Góra przylegającego do Ośrodka Edukacji Ekologiczno-Geologicznej GEOsfera – mówi Prezydent Miasta Paweł Silbert. – We współpracy z przedstawicielami środowiska naukowego, architektami, geologami i biologami opracowano założenia do zagospodarowania tego niezwykle urokliwego, ale wrażliwego obszaru.
W ramach zagospodarowania terenu zostaną wytyczone szlaki, w tym podwieszone wzdłuż stromych ścian, umożliwiające wejście w bezpieczny sposób ponad nieckę kamieniołomu, punkty widokowe, miejsca do odpoczynku z ławkami, lapidarium, alpinarium, place zabaw i aktywności, park starych maszyn, ogród terapeutyczny i park edukacyjny. Nie zapomniano także o rozbudowie zaplecza dla prężnie działającego Ośrodka Edukacji Ekologiczno-Geologicznej GEOsfera przez budowę kampusu studenckiego wraz z zapleczem sanitarno-technicznym umożliwiającą kontynuowanie działań w zakresie szeroko rozumianej edukacji przyrodniczej oraz kształtowania prawidłowych zachowań ekologicznych.
Jednocześnie na teren kamieniołomu wydzielający przestrzeń od miejskiego zgiełku zostanie wprowadzona atrakcyjna infrastruktura dedykowana rekreacji, przyjazna i dostępna dla odwiedzających. Szczególną atrakcją będzie zagospodarowanie dawnego, wgłębnego składu materiałów wybuchowych tzw. „Prochowni”. Powstanie tu trasa turystyczna wraz z ekspozycją muzealną. Z tego miejsca, zlokalizowanego ponad 30 m pod ziemią, dawnym szybem wentylacyjnym wyjedziemy windą ponad korony drzew, aby z wieży widokowej podziwiać przepiękna panoramę widoczną z tego jednego z wyższych wzgórz pagórów jaworznickich, z którego przy dobrej pogodzie widać nawet Tatry.
Wnioski o dofinansowanie unijne na planowane inwestycje składane są w ramach konkursów ogłoszonych z Funduszy Europejskich dla Śląskiego 2021-2027 (Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji).
Przewidywane do realizacji zadania:
- Stara prochownia – rekultywacja północno-wschodniej części kamieniołomu Sadowa Góra w Jaworznie,
- Centrum konferencyjno-naukowe w wyrobisku po eksploatacji wapieni i dolomitów – rekultywacja płn-wsch części kamieniołomu Sadowa Góra w Jaworznie,
- Budowa trasy geologiczno-przyrodniczej HISTORIA ZIEMI – rekultywacja północno-wschodniej części kamieniołomu Sadowa Góra w Jaworznie.
– Teren porzuconego po eksploatacji kamieniołomu zachowa pół naturalny charakter, jego utrzymywanie i pielęgnacja będzie prowadzona w duchu czwartej przyrody. To podejście zapewnia przywracanie wartości przyrodniczych terenom poprzemysłowym z wykorzystaniem ich naturalnego potencjału do regeneracji, ograniczając nakłady na ich utrzymanie, zapewnia również możliwość obserwacji procesów przyrodniczych w ciągłej zmienności i co dla nas najważniejsze w harmonii z otoczeniem geologicznym. – tłumaczy dyrektor Ośrodka Edukacji Ekologiczno – Geologicznej Agnieszka Chećko.
Podczas panelu eksperckiego dr hab. prof. UŚ Krzysztof Szopa prof. dr hab. Mariusz Andrzej Salamon z Instytutu Nauk o Ziemi, Uniwersytetu Śląskiego, dr inż. Alicja Kot-Niewiadomska z Zakładu Gospodarki Surowcami Mineralnymi Polskiej Akademii Nauk, dr inż. Grzegorz Dyduch z Katedra Geoinżynierii i Eksploatacji Surowców Politechniki Śląskiej oraz Michał Poros Prezes Stowarzyszenia Geopark Świętokrzyski, Sieć Geoparków UNESCO – rozmawiali o rozwoju miejsc, które stanowią historię ziemi i potrzebie edukowania o szeroko rozumianej przeszłości.
– Na świecie coraz częściej doceniana jest waga dawnych wyrobisk, kiedyś zaspokajały głównie zapotrzebowanie na materiał budowlany dziś są świadectwem dawnych technik górniczych przez co mają znaczenie istotne znaczenie w dokumentowaniu rozwoju rzemiosła i kultury przemysłowej, przede wszystkim są jednak źródłem wiedzy o dziejach Ziemi i życia na niej – podkreśla Michał Poros Prezes Stowarzyszenia Geopark Świętokrzyski, Sieć Geoparków UNESCO.
Projekt architektoniczny
Największym wyzwaniem postawionym przed projektantami było zapewnienie względów bezpieczeństwa związanego z użytkownikiem terenów dawnej eksploatacji, uwzględnienie w zagospodarowaniu zabezpieczenia i utrzymania cennych siedlisk i unikalnych stanowisk geologicznych oraz zapewnienie połączeń funkcjonalnych z Parkiem Gródek.
W projekcie położono duży nacisk na wyważenie proporcji pomiędzy przyrodą ożywioną, niepowtarzalnymi walorami przyrody nieożywionej oraz zachowaniem śladów przemysłowego dziedzictwa obszaru.
Właśnie te założenia swojej koncepcji, przedstawił podczas wydarzenia, architekt z Pracowni eM4 Marcin Brataniec.
Jak ważna jest GEOsfera
– GEOsfera jako stacja badawcza BIO-GEO Uniwersytetu Śląskiego jest miejscem prac badawczych studentów na kierunkach przyrodniczych. Od wielu lat, konsekwentnie prowadzimy tu badania, których wyniki mają istotne znaczenie, niezwykle ważne jest zachowanie w tym miejscu balansu pomiędzy biologicznymi i geologicznymi elementami środowiska – dr hab. prof. UŚ Krzysztof Szopa z Instytutu Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
– To miejsce, które prawie co roku zaskakuje nas nowymi odkryciami, ważnymi nie tylko lokalnie, ale co najmniej w skali regionu – prof. dr hab. Mariusz Andrzej Salamon z Instytutu Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
