W sobotę, 9 września 2023 r. przedstawiciele władz miasta, bliscy ofiar i mieszkańcy Jaworzna, oddali hołd więzionym i zamordowanym w komunistycznym Centralnym Obozie Pracy w Jaworznie. W intencji ofiar odprawiona została Msza Święta w obrządku greckokatolickim, po czym odbyły się uroczystości upamiętniające 76. rocznicę Akcji „Wisła”.
W uroczystościach udział wzięli m.in. w imieniu Prezydenta Miasta Pawła Silberta – Sekretarz Miasta Ewa Sidełko-Paleczny wraz z wiceprzewodniczącą Rady Miejskiej Anną Lichotą, Konsul Generalny Ukrainy w Krakowie Wieczesław Wojnarowskyj, przedstawiciele placówek dyplomatycznych i województwa śląskiego, delegacja Związku Ukraińców w Polsce, byli więźniowie obozu, przedstawiciele społeczności żydowskiej i niemieckiej, młodzież.
Po uroczystej Liturgii Świętej w intencji ofiar, przemówieniach i złożeniu kwiatów pod pomnikiem, uczestnicy obejrzeli program artystyczny w wykonaniu młodzieży z Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 2 im. Markiana Szaszkewicza w Przemyślu.
Organizatorem wydarzenia był Związek Ukraińców w Polsce Zarząd Koła w Katowicach, Rafa Parafialna greckokatolickiej parafii pw. Zaśnięcia NMP w Katowicach oraz Miasto Jaworzno.
***
Na terenach leśnych, na południowy zachód od kopalni węgla „Jan Kanty”, pomiędzy Osiedlem Stałym a Podłężem istnieje miejsce pochówku więźniów Centralnego Obozu Pracy (COP) w Jaworznie, podległego w latach 1945-1956 Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego. Na pomniku widnieje napis: „Zdało się oczom głupich, że pomarli, a oni trwają w pokoju”. Zaś na trzech tablicach wypisano w językach polskim, ukraińskim i niemieckim napis: „Pamięci Polaków, Ukraińców, Niemców, tych wszystkich, którzy cierpieli tu niewinnie jako ofiary terroru komunistycznego, więzionych, zamordowanych, zmarłych w latach 1945-1956 w Centralnym Obozie Pracy w Jaworznie w hołdzie potomni”.
Odsłonięcie pomnika z udziałem prezydentów Polski Aleksandra Kwaśniewskiego i Ukrainy Leonida Kuczmy miało miejsce 23 maja 1998 roku.
Komunistyczny Centralny Obóz Pracy powstał w Jaworznie w lutym 1945r. w miejscu działającego podczas wojny niemieckiego podobozu KL Auschwitz – Neu Dachs. Drugi z etapów funkcjonowania COP rozpoczął się 5 maja 1947 roku. Nowym dostarczycielem siły roboczej stali się, oprócz Polaków, m.in. Ukraińcy i Łemkowie z terenów wschodniej Polski posądzani o współudział z nacjonalistyczną Ukraińską Powstańczą Armią (UPA).
Trzecim i ostatnim etapem funkcjonowania obozu było więzienie progresywne dla młodocianych. Według księgi zmarłych Centralnego Zarządu Zakładów Karnych, w COP w Jaworznie w latach 1945-1949 zmarło około 10 tysięcy osób.
Zwłoki ofiar początkowo chowano na cmentarzu w Jaworznie, później w pobliskich lasach. Las doskonale ukrywał masowe pochówki. Kontrowersyjna decyzja umożliwiała zaoszczędzenie miejsc na przepełniających się miejskich cmentarzach.
