Dziś przypada 80. rocznica utworzenia w Jaworznie niemieckiego obozu Neu-Dachs. W imieniu Prezydenta Miasta Pawła Silberta kwiaty pod pomnikiem Ofiar hitleryzmu 1939-1945 w Osiedlu Stałym złożyła Sekretarz Miasta Ewa Sidełko-Paleczny. W wydarzeniu wzięli udział również uczniowie jaworznickich szkół ponadpodstawowych oraz przedstawiciele Muzeum Miasta Jaworzna.
Następnie młodzież z jaworznickich szkół ponadpodstawowych wzięła udział w wykładzie pt. Obóz Neu-Dachs 1943-1945. Utworzenie, działalność, pamięć, który prowadził Adrian Rams z Muzeum Miasta Jaworzna. Uczniowie mieli okazję obejrzeć także film dokumentalny pt. Obóz dwóch totalitaryzmów. Jaworzno 1943-1956.
Obóz Neu-Dachs – historia
Obóz Neu-Dachs utworzono 15 czerwca 1943 r. jako filię KL Auschwitz. Przyczyną jego utworzenia było zapewnienie taniej siły roboczej dla niemieckiej spółki EVO AG, która była właścicielem miejscowych kopalń i przyjęła na siebie zobowiązanie wybudowania nowej elektrociepłowni w Jaworznie i nazwie Wilhelm o mocy 300 MW, zwiększenia mocy elektrowni przy kopalni „Fryderyk August” do mocy 100 MW i przeprowadzenia jednoczesnych inwestycji w miejscowych kopalniach, zmierzających do zwiększenia wydobycia węgla. W tym celu, na 6ha terenu należących do kopalni „Dachs” (przed wojną „Jan Kanty”) spółka EVO wybudowała – rękami więźniów KL Auschwitz – obóz składający się z 14 baraków mieszkalnych i kilkunastu baraków gospodarczych (kuchnia, szpital, warsztaty etc.). Maksymalny stan zaludnienia obozu wynosił ponad 4,5 tys. więźniów, wyłącznie mężczyzn, 80% z nich stanowili Żydzi z różnych krajów Europy (w tym obywatele Polscy), a 20% Polacy. W obozie nie było komór gazowych, ani pieców krematoryjnych, jednak szacunkowa śmiertelność wśród więźniów wynosiła 60% – więcej niż co drugi więzień zmarł w obozie lub na skutek pobytu w nim. Więźniowie ginęli z wycieńczenia, zabici przez strażników, w wypadkach przy pracy. Dodatkowo każdego miesiąca do obozu macierzystego wywożono transporty ok. 200 „muzułmanów” (więźniów nie nadających się do dalszej pracy, którzy trafiali do komór gazowych KL Auschwitz i KL Birkenau. Więźniowie obozu zostali ewakuowani przez strażników SS 17 stycznia 1945 r. Zostali wyprowadzeni w „marsz śmierci” do KL Gross-Rosen pod Wrocławiem. 24 stycznia do obozu wkroczyły jednostki liniowe Armii Czerwonej, które oswobodziły grupę ponad 300 pozostałych tam więźniów. 1 lutego 1945 r. Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło w tym miejscu obóz pracy.
