Dzisiaj po raz pierwszy obchodzimy Narodowy Dzień Powstań Śląskich, ustanowiony ustawą z 12 maja 2022 r., który upamiętnia trzy zrywy z lat 1919–21 i czci pamięć uczestników powstań śląskich. Jest obchodzony 20 czerwca na pamiątkę entuzjastycznego powitania wojska polskiego przez mieszkańców Śląska 20 czerwca 1922 r. Upamiętnia wysiłki walczących o przyłączenie Górnego Śląska do Polski.
Pierwsze powstanie było spontanicznym zrywem polskiej ludności. Wybuchło w sierpniu 1919 r. Walki powstańcze objęły powiaty: pszczyński, rybnicki, katowicki i te, w których mieszkał znaczny odsetek ludności polskojęzycznej. Po początkowych sukcesach oddziałów powstańczych Niemcy sprowadzili posiłki. Ze względu na beznadziejnie położenie walczących i rosnące represje władz niemieckich dowódca Alfons Zgrzebniok wydał rozkaz zaprzestania walk.
Drugie powstanie w sierpniu 1920 r. – w odpowiedzi polskich organizacji na działania niemieckie przed mającym tam się wkrótce odbyć plebiscytem – ogłosiły Dowództwo Główne Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i Polski Komisariat Plebiscytowy. Objęło ono praktycznie cały okręg przemysłowy. Bezpośrednie cele to wyparcie niemieckiej Policji Bezpieczeństwa z obszaru plebiscytowego, a także likwidacja niemieckich organizacji paramilitarnych i bojówek. Powstańcy m.in. szybko zniszczyli na całym terenie sieć łączności i opanowali powiaty: katowicki i bytomski oraz większość tarnogórskiego, rybnickiego, zabrzańskiego i lublinieckiego. W efekcie Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa ogłosiła rozwiązanie niemieckiej policji i powołała Policję Górnego Śląska o polsko-niemieckim składzie. Polską stronę zapewniono też o ukaraniu przywódców antypolskich ekscesów i usunięciu z obszaru objętego plebiscytem osób, które przybyły tam po 1 sierpnia 1919 r.
Dwa pierwsze powstania poprzedzały zapowiedziany na marzec 1921 r. plebiscyt, w którym mieszkańcy Górnego Śląska mieli się wypowiedzieć, czy chcą jego przyłączenia do Polski czy do Niemiec. W głosowaniu mogli uczestniczyć ci, którzy wcześniej wyemigrowali. Z Niemiec przyjechało 182 tys. emigrantów, z Polski – 10 tys. W plebiscycie wzięło udział ok. 97% uprawnionych osób, ok. 19% stanowili wcześniejsi emigranci. Za przynależnością do Polski opowiedziało się 40,3% głosujących. Alianci zaproponowali przyznanie Polsce jedynie powiatów pszczyńskiego i rybnickiego.
Trzecie powstanie śląskie, trwające od maja do lipca 1921 r., wybuchło w reakcji na niekorzystne dla Polski propozycje podziału Górnego Śląska. Wzięło w nim udział ok. 60 tys. Polaków, na ich czele stanął Wojciech Korfanty. Powstańcy zdołali opanować prawie cały obszar, na którym głosy oddano za Polską. Do najpoważniejszych starć doszło w okolicach Góry św. Anny. W efekcie zdecydowano o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego (ponad 11 tys. km2, ponad 2 mln mieszkańców) do Polski przyłączono 29% terenu i 46% ludności. W granicach Rzeczpospolitej znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna, a w nich: 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni. Polska zyskała zatem na podziale również gospodarczo.
Uroczyste podpisanie ustawy ustanawiającej święto odbyło się 7 czerwca 2022 r. w Auli im. Bolesława Szabelskiego Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Tam na pierwszym posiedzeniu i na kolejnych przez 7 lat obradował Sejm Śląski. Później otrzymał własny gmach.
Informacja pochodzi ze strony Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.
